Rapport Landschapsbeheer

over de

Gestreepte Waterroofkever

Provincie geeft opdracht om onderzoeksrapport Polderhoofdkanaal aan te passen

Landschapbeheer Friesland heeft onderzoek verricht naar de natuurwaarden van het Polderhoofdkanaal (PHK). Hun onderzoeksrapport werd in december (2006)aan de provincie aangeboden. Het Comité Belangenbehartiging Polderhoofdkanaal heeft de provincie om dat rapport gevraagd en het ook gekregen. Het rapport maakt duidelijk dat er zeer vele, zeer zeldzame en zeer zwaar beschermde planten en dieren voorkomen in het PHK. Het rapport is verder ook glashelder over de effecten van openstelling van het PHK: de natuurwaarden zullen worden aangetast en daarom zijn er vergaande compenserende maatregelen nodig. Om de precieze maatregelen te bepalen moet er nader onderzoek plaatsvinden, zo stelt Landschapsbeheer. 

Aangepaste versie in opdracht van Provincie

Op 13 februari (2007) bracht de provincie het rapport in de openbaarheid. Een vergelijking tussen de oorspronkelijke en de openbare versie laat zien dat er op tientallen plaatsen zinnen zijn weggesneden. Zelfs hele alinea’s zijn verdwenen. En telkens gaat het dan om tekstdelen waarin wordt gesproken over belangrijke natuurwaarden.

Het oorspronkelijke rapport is dus in opdracht van de Provincie fors aangepast, mogelijk met het doel de natuurwaarden wat minder groot te laten lijken.

Verschillen tussen oorspronkelijke en aangepaste versie

Uit de inhoudsopgave wordt meteen duidelijk, dat de Fonteinkruiden, de vogels en de vissen niet meer genoemd worden in het aangepaste rapport. Met de natuurtoets van de Grontmij wordt de vloer aangeveegd en het blijkt dat de politiek beslissingen heeft genomen o.b.v. onjuiste informatie!

In hoofdstuk 2 wordt aangegeven, dat het plan voor openstelling van het kanaal vanwege te hoge personele kosten werd afgekeurd door de gemeenten Smallingerland en Opsterland. De personeelskosten zijn in de loop der jaren alleen maar gestegen, maar blijkbaar vormen deze hoge kosten nu geen grond meer om het plan wederom af te wijzen. Blijft de vraag wat er dan veranderd is, waardoor de gemeenten dan wel met geld kunnen ‘smijten’.

Blz. 5 – blz. 14:

-          De lezer wordt de informatie onthouden, dat de gemeenten bij overname van het kanaal van het Wetterskip € 46.000,- voor toekomstig onderhoud meekrijgen van laatstgenoemde instantie!?

-          Het rapport spreekt nu over 3 beweegbare bruggen, het weghalen van de dam in de Prikwei is uit het rapport gehaald.

-          In het oorspronkelijke rapport staat dat het schoningsbeheer zal moeten worden geïntensiveerd en er zal vaker gebaggerd moeten worden om de vaart op diepte te houden. In het aangepaste rapport wordt hier wijselijk niet meer over gesproken (à “het schoningsbeheer zal worden aangepast”). Immers op blz. 6 – blz. 15 wordt aangegeven, dat op basis van expert judgement wordt verwacht dat juist bij extensiever en gefaseerd schonen het hele Polderhoofdkanaal een geschikte habitat kan vormen voor zeldzame flora en fauna, zoals de aangetroffen Groene glazenmaker en krabbescheer.

Blz. 6 – blz. 15:

-          De zwaar beschermde soorten Gestreepte waterroofkever en de Groene glazenmaker kunnen gezien worden als gidssoorten die een bijzondere natuurwaarde aanduiden. Het rapport spreekt over ecologische indicatoren van een kwetsbare levensgemeenschap. Indien de plannen in de huidige vorm doorgang vinden, zal een groot potentieel leefgebied van o.a. de Groene glazenmaker in Friesland worden aangetast.

Blz. 7 – blz. 16:

-          Ook hier wordt weer gesproken over de hoge natuurwaarde van het Polderhoofdkanaal. De Gestreepte waterroofkever wordt gevonden in onvervuild, voedselarm water. Met name in wateren in laagveengebieden met een goede waterkwaliteit. Wat de bevaring van het PHK zal betekenen voor de waterkwaliteit is niet onderzocht. Het rapport van Landschapsbeheer geeft aan dat de vaarrecreatie wel degelijk negatieve gevolgen heeft voor de kwaliteit van het water.

Blz. 9 – blz. 18:

-          Het wordt opvallend genoemd, dat alle vindplaatsen van de Gestreepte waterroofkever zich concentreren in de zogenaamde randveenzone (d.i. een zone met door vervening en ontginning zeer laaggelegen polders met sterke kwelinvloeden onder druk van het Drents-plateau). Het Polderhoofdkanaal behoort tot die randveenzone. Op dit moment is nog niet duidelijk wat het verdere verspreidingsbeeld van de soort is in Friesland.

-          Ook voor gerichte bescherming is er meer informatie nodig over de precieze biotoop en de actuele verspreiding van de soort. Wanneer deze informatie nog niet voor handen is, is het de vraag hoe de gemeenten Smallingerland en Opsterland dan een juiste beslissing kunnen nemen omtrent mitigerende en compenserende maatregelen?!

Blz. 10 – blz. 19:

-          In het rapport worden veranderingen in hydrologie en sterke vertroebeling van het water als bedreigingen van de beschermde flora en fauna genoemd. Door het optreden van veranderingen in hydrologie en/of vertroebeling van het water zal de watervegetatie verdwijnen.

Blz. 15 – blz. 24:

-          Vrijwel nergens in Nederland zijn er qua Gestreepte waterroofkevers zulke hoge dichtheden aangetroffen. Het rapport noemt dit heel bijzonder en het geeft aan dat het Polderhoofdkanaal een zeer belangrijk leefgebied vormt. Ondanks de hoge inspanning (meer schepmonsters buiten dan binnen het PHK) zijn er in de directe omgeving geen populaties aangetroffen. Dit geeft al aan dat compenserende en mitigerende maatregelen buiten het PHK-gebied onmogelijk zijn (zie ook blz. 22 – blz. 30 van het rapport: “het volledig compenseren van het leefgebied is zeer lastig en zo niet onmogelijk. Er is nog te weinig bekend over het inrichten van nieuwe leefgebieden voor de Gestreepte waterroofkever. Contact met specialisten wordt aanbevolen”).

Blz. 17 – 26:

Dit punt sluit aan bij het punt genoemd onder Blz. 6 – blz. 15:

-          De oorspronkelijke levensgemeenschappen van heldere, vegetatierijke meren en plassen zijn vrijwel verdwenen in Nederland. In het Polderhoofdkanaal vinden we tenminste nog restanten van deze sterk bedreigde levensgemeenschap!

-          In tegenstelling tot wat er thans in het rapport genoemd wordt, heeft het Polderhoofdkanaal (doordat het bovengedimensioneerd is) GEEN belangrijke waterdoorvoerende functie. Vanwege het ontbrekende van de waterdoorvoerende functie paste Wetterskip Fryslân een zeer extensief, natuurvriendelijk beheer toe. Goed ontwikkelde krabbescheervelden vormen immers de basis voor een bijzondere levensgemeenschap met een hoge biodiversiteit van planten en dieren. Deze velden vormen het leefgebied voor o.a. veel zeldzame libellensoorten, Grote modderkruiper, kleverige poelslak, zwarte stern en andere moerasvogels zoals de Purperreiger. Het Landschapsbeheer-rapport spreekt dan ook over een nader en intensiever onderzoek naar het voorkomen van zeldzame flora en fauna in het Polderhoofdkanaal. Want het verdwijnen van gevoelige watervegetaties door toenemende waterbeweging en vertroebeling zal indirect leiden tot het verdwijnen van de daarvan afhankelijke fauna! Zoals ook heel duidelijk in het rapport staat vermeld, verdraagt de krabbescheer geen fysieke verstoringen zoals aan- of doorvaring door boten.

Blz. 18 – blz. 27:

-          In het rapport staat de zin: “Deze soorten of soortgroepen worden hieronder kort besproken”. Een goede lezer heeft gezien, dat deze soorten geheel ontbreken in het aangepaste rapport. Wat de lezer niet mag weten, is dat er tijdens de bemonstering ook een aantal zeldzame Fonteinkruiden (Plat fonteinkruid, Spits fonteinkruid) werden aangetroffen, die NIET in de natuurtoets van de Grontmij worden genoemd. Daarnaast werd ook de Watergentiaan waargenomen. Het Langstengelige fonteinkruid (in Friesland alleen te vinden in het PHK) werd eveneens gemist tijdens de natuurtoets! Ook deze fonteinkruiden wijzen op een goede waterkwaliteit. De plant is zeer gevoelig voor vervuiling en vertroebeling (bijvoorbeeld door vaarrecreatie) in het water. De ervaring in de Alde Feanen leert, dat op de bevaren wateren vrijwel alle fonteinkruidsoorten afwezig zijn. Het rapport concludeert tevens, dat de huidige populatie Krabbescheer, en daarmee de voortplantingsmogelijkheden van de Groene glazenmaker in het PHK, na openstelling, door de te verwachten golfslag en de achteruitgang van de waterkwaliteit (vertroebeling) sterk achteruit zal gaan of zelfs geheel zal verdwijnen.

-          Naast planten wordt er in het oorspronkelijke rapport ook gesproken over het voorkomen van o.a. de IJsvogel en bepaalde moerasvogels. Verderop staat dat het Polderhoofdkanaal rijk is aan zowel soorten als aantallen vis (w.o. Zeelt, Rietvoorn, Baars, Snoek en Paling (staat als kwetsbaar op de Rode Lijst)). Met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid kunnen ook soorten als Bittervoorn, Grote modderkruiper, Kleine modderkruiper en Vetje in het PHK gevonden worden. Deze vissoorten zijn zwaar beschermd en staan op de Habitatrichtlijn of de Nationale Rode Lijst. Saillant detail is dat de Grontmij in haar natuurtoets totaal geen onderzoek naar de vissen heeft verricht en ook nu zijn de vissen weer uit het aangepaste rapport verdwenen. Landschapsbeheer geeft aan dat bemonstering naar vissen zelfs een eis is in het kader van de Flora- en faunawet.

-          Om de specifieke watervegetatie en fauna van het Polderhoofdkanaal te behouden moet voorkomen worden dat vertroebeling, sterke verandering van de waterkwaliteit en/of sterke beweging in het water optreedt. Door de koppeling aan de Friese boezem zal het water vertroebelen, de voedselrijkdom en verbraseming neemt toe met als gevolg het ontstaan van een groene soep, waarin waterplanten nog nauwelijks te vinden zijn. Het noemen van deze koppeling aan de Friese boezem is in de bewerkte versie achterwege gelaten.

Blz. 19 – blz. 27:

-          Ook al is de milieuwetgeving streng t.a.v. vervuiling (bijv. afvalwater, verfresten en olielozingen), men kan aannemen dat deze typen van vervuiling zullen toenemen. In het aangepaste rapport is dit punt wat verzacht (“de kans bestaat”). Over het vaker moeten schonen om de bevaarbaarheid te garanderen wordt helemaal niet meer gerept. Er was juist sprake van een extensivering! van het gevoerde schoningsbeheer door Wetterskip Fryslân! Ook het baggeren is thans uit het rapport gelaten. Door omwoeling van de bodem en afkalving van de oevers zal vaker gebaggerd moeten worden om de vereiste vaardiepte te handhaven. Vaker baggeren heeft een negatief effect op de flora en fauna.

-          Het oeverbeheer is eveneens uit het rapport verdwenen. Om afkalving van de oevers tegen te gaan zal een stevige walbeschoeiing op veel plaatsen moeten worden gerealiseerd of aangepast moeten worden. Hierdoor zullen de oevers minder geschikt worden voor een gevarieerde oevervegetatie. (In de inspraakreactie artikel 11 WRO wijziging bestemmingsplan Recreatiecentrum De Veenhoop wordt zelfs aangegeven dat er op bepaalde plaatsen stortstenen dammetjes en damwanden worden geplaatst! De oevervegetatie heeft daarmee helemaal geen kans).

-          Afhankelijk van de keuzes die gemaakt zullen worden is het moeilijk in te schatten of het maaibeheer van de oevers zal intensiveren. Men kan denken aan het eerder verwijderen van hoge rietkragen die het uitzicht van de recreanten kunnen belemmeren. Zoals al eerder gesteld heeft deze intensivering desastreuze gevolgen voor de beschermde flora en fauna.

Blz. 21 – blz. 29:

-          Landschapsbeheer geeft in haar rapport aan, dat bemonstering op vissen een eis is in het kader van de Flora- en faunawet. In combinatie met een extra zoekinspanning kan tevens onderzoek worden gedaan naar de zeldzame fonteinkruiden. Ook deze zinsnede ontbreekt in het op last van de Provincie aangepaste rapport.

Blz. 22 – blz. 30:

-          Het uitwerken en onderbouwen van de mogelijke compenserende en/of mitigerende maatregelen vielen buiten het onderzoek van Landschapsbeheer. Haar aanbevelingen zijn echter geheel verdwenen:

o       Compensatie:

§       Land aankopen en inrichten van een nieuwe vaargeul naast het Polderhoofdkanaal, zodat delen van het PHK afgesloten kunnen worden voor de vaart.

§       Aanleg brede plas-draszones waardoor extra leefgebied voor bepaalde soorten ontstaat.

§       Aanleg inhammen en/of verbredingen van het kanaal met dezelfde waterdiepte en eigenschappen als het PHK.

o       Mitigatie:

§       Voorkom vertroebeling van het water

§       Voorkom verdwijnen van watervegetaties

§       Extensief beheer van water en oevers

§       Beperk de vaarsnelheid

§       Beperk het aantal vaarbewegingen

§       Voorkom een sterke verandering van de waterkwaliteit

§       Delen van het Polderhoofdkanaal afsluiten voor de vaart

§       Ouddiep afsluiten voor de vaart en loskoppelen van het Polderhoofdkanaal

Over de mogelijkheden van compenserende maatregelen is niets bekend. Vooralsnog lijkt het niet mogelijk om nieuw geschikt leefgebied voor de soort te creëren.

In de inspraakreactie artikel 11 WRO wijziging bestemmingsplan Recreatiecentrum De Veenhoop geeft gemeente Smallingerland aan dat er ter aanvulling op de verkennende natuurtoets (Grontmij) nog een vervolgonderzoek (Landschapsbeheer) is geweest naar de natuurwaarden. Daaruit is o.a. naar voren gekomen dat het aanbeveling verdient onderzoek in te stellen of er zich strikt beschermde soorten in het werkterrein hebben gevestigd. Er wordt gesuggereerd dat dat onderzoek o.a. heeft uitgewezen dat de Gestreepte waterroofkever in het kanaal voorkomt. Echter het door Landschapsbeheer aanbevolen nader en intensiever onderzoek naar het voorkomen van zeldzame flora en fauna in het Polderhoofdkanaal is nog helemaal niet uitgevoerd! Bovendien wordt er geheel voorbij gegaan aan de constateringen genoemd in het rapport, dat begin december 2006 al bij Provincie Fryslân lag. De gehouden natuurtoets van de Grontmij is immers ondeugdelijk gebleken en met het schrappen van de overige soorten als Fonteinkruiden, IJsvogel en genoemde vissen uit het rapport van Landschapsbeheer groeit het vermoeden dat men kennelijk niet van plan is voor de overige streng beschermde flora en fauna ontheffing aan te vragen. Opvallend is, dat alle feiten uit het rapport die de argumenten van het Comité Belangenbehartiging Polderhoofdkanaal onderschrijven, grotendeels zijn verdwenen uit het rapport. Grote vraagtekens worden dan ook geplaatst bij de pogingen om te voorkomen dat deze feiten aan het licht komen.

Waterroofkever (graphoderus_bilineatus)

Origineel rapport gestreepte waterroofkever deel 1

Origineel rapport gestreepte waterroofkever deel 2

In opdracht van de Provincie Fryslan aangepaste rapport over de gestreepte waterroofkever